Czym różni się lek od suplementu diety? Kiedy i po co sięgnąć?

Czym różni się lek od suplementu diety? Czy faktycznie to aż tak duża różnica? Zdecydowanie – to dwie całkowicie odrębne kategorie. Co więcej, wśród suplementów znajdziemy te lepszej i gorszej jakości. Na co więc zwracać uwagę?

Różnice między suplementem diety a lekiem dotyczą składu, procesu weryfikacji oraz reklamy. Przejdźmy razem przez formalne i praktyczne zagadnienia. Wiedza na ten temat jest niezbędna w podejmowaniu świadomych i bezpiecznych decyzji związanych z suplementacją.

Co oznacza pojęcie leku?

Definicja produktu leczniczego jest dokładnie ujęta w Ustawie Prawa Farmaceutycznego z dnia 6 września 2001 r.

Według przepisów lek to substancja lub mieszanina substancji, która posiada udowodnione właściwości – wpływa na zapobieganie lub leczenie chorób. Właściwości farmakologiczne leku wykorzystywane są także w procesach stawiania diagnozy lub w celowej modyfikacji funkcji fizjologicznych organizmu.

Ich oddziaływanie opiera się na udokumentowanym efekcie farmakologicznym, immunologicznym lub metabolicznym.

Jak definiuje się suplement diety?

Suplementy diety nie są zdefiniowane przez przepisy prawa farmaceutycznego. Kwestie, których należy przestrzegać w związku z ich produkcją i dystrybucją, opisane są m.in. w ustawie o bezpieczeństwie żywności i żywienia.

Zgodnie z tym aktem prawnym, suplement diety jest klasyfikowany jako środek spożywczy. Jego głównym celem jest uzupełnienie normalnej diety. Stanowi skoncentrowane źródło witamin, składników mineralnych lub innych substancji, które wykazują wartość odżywczą.

Przeznaczenie preparatu ma więc charakter żywieniowy, a jego zadaniem jest uzupełnienie niedoborów w codziennej diecie, a nie leczenie chorób.

Suplement vs. lek – jakie są różnice i co wybrać w konkretnej sytuacji?

Podstawowa różnica między lekiem a suplementem – tak, jak już pisaliśmy – sprowadza się do ich przeznaczenia.

• Lek ma udowodnione właściwości lecznicze i służy do walki z konkretną chorobą.
• Suplement diety ma za zadanie jedynie uzupełnienie diety w brakujące składniki odżywcze.

Tak zasadnicza różnica w przeznaczeniu pociąga za sobą kolejne.

• Proces wprowadzania na rynek leku jest rygorystyczny i długotrwały. Wymaga uzyskania pozwolenia od Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych (URPL). Producent musi przedstawić wyniki wieloletnich badań klinicznych, które potwierdzają skuteczność i bezpieczeństwo produktu.
• Formuła suplementu diety nie musi przejść złożonego procesu uzyskiwania pozwolenia przed rozpoczęciem dystrybucji. Producent ma jedynie obowiązek powiadomić Głównego Inspektora Sanitarnego (GIS) o wprowadzeniu produktu na rynek (wypełnia specjalny formularz). Kwestia ta sprawia, że preparaty dostępne na rynku są bardzo różnej jakości. Można wskazać producentów np. formeds, którzy w trosce o swoich klientów zawsze zlecają niezbędne badania i dbają o kontrolę suplementów na każdym etapie produkcji. Nie brakuje jednak także takich, o których niedociągnięciach możemy przeczytać w raportach kontroli GIS.

Składy produktów (leczniczych i spożywczych) także komponuje się zgodnie z innymi przepisami. W przypadku leków wymogi ponownie są bardziej restrykcyjne.

• Lek zawiera substancję leczniczą w ściśle określonej dawce terapeutycznej. Jej wielkość wynika z badań klinicznych i gwarantuje uzyskanie konkretnego efektu farmakologicznego.
• Suplement diety zawiera składniki aktywne – na przykład witaminy lub minerały. Ich zadaniem jest uzupełnienie niedoborów w codziennej diecie, przy czym dawki muszą mieścić się w granicach bezpiecznego spożycia.

Lek czy suplement diety? W przypadku zdiagnozowanej choroby jedynym słusznym postępowaniem jest sięgnięcie po lek – zawsze po konsultacji z lekarzem. Suplementację można rozważyć, gdy badania wykażą niedobór określonych składników lub gdy codzienna dieta jest w nie uboga – w tym temacie również zaleca się konsultację ze specjalistą (najlepiej doświadczonym dietetykiem).

Zasady reklamowania leków i suplementów – co wolno, a co jest zabronione?

Przepisy prawa farmaceutycznego bardzo restrykcyjnie regulują kwestię reklamy produktów leczniczych.

• Reklamowanie leków wydawanych na receptę jest zabronione.
• Reklama leku OTC (leku bez recepty) musi być obiektywna, uwzględniać obowiązkowe ostrzeżenie o zagrożeniach i nie może wprowadzać w błąd.
• Reklama suplementów podlega przepisom dotyczącym żywności. Preparatom nie wolno przypisywać właściwości leczniczych ani sugerować, że produkt zapobiega chorobom.

Jak rozpoznać lek i suplement? – Kluczowe różnice na etykiecie i ulotce

Najprostszym sposobem na rozróżnienie produktu jest dokładne przeczytanie informacji na jego opakowaniu. To etykieta zawiera najważniejsze dane, które pozwalają zidentyfikować przeznaczenie preparatu.

Na opakowaniu leku musi znajdować się wyraźne oznaczenie. Dodatkowo każdy produkt leczniczy posiada numer pozwolenia na dopuszczenie do obrotu. Bardzo ważnym elementem jest treść ulotki dołączonej do preparatu – jest wystandaryzowana i zawiera szczegółowe informacje o składzie (jakościowe i ilościowe), wskazaniach i przeciwwskazaniach.

Suplement diety także musi mieć jasne i czytelne oznaczenie kategorii produktów, jednak producenci nie są zobligowani do tego, by podawać tak szczegółowe informacje.

• Tak samo jak w przypadku praktyk związanych z produkcją i wprowadzaniem suplementów diety na rynek – wśród dostępnych preparatów także można zauważyć ogromne różnice. Niektórzy producenci umieszczają na opakowaniach i w ulotkach wyłącznie niezbędne informacje, inni dbają o najwyższą jakość przekazywanych zaleceń.

Jak łączyć leki z suplementami?

Łączenie leków z suplementami diety wymaga dużej ostrożności i wiedzy. Nigdy nie należy tego robić na własną rękę, bez konsultacji z lekarzem lub farmaceutą. Składniki aktywne zawarte w suplementach mogą wchodzić w interakcje z substancjami czynnymi leków – zmieniać ich właściwości farmakologiczne (osłabiać je lub niebezpiecznie nasilać).

Zasady bezpiecznego stosowania leków i suplementów

Zawsze należy przestrzegać zalecanego dawkowania podanego w ulotce lub na opakowaniu. Nie należy przekraczać zalecanych dawek. Ważne jest prawidłowe przechowywanie wszystkich preparatów oraz sprawdzanie ich daty ważności. Należy również informować lekarza o wszystkich przyjmowanych produktach.

W przypadku suplementów diety trzeba dodatkowo pamiętać, że nie zastąpią one zrównoważonej diety ani leczenia farmakologicznego. Suplementacja powinna być świadomym i przemyślanym procesem.

Bibliografia

1. Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (Dz.U. 2006 nr 171 poz. 1225). Pobrane z: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20061711225
2. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne. (Dz.U. 2001 nr 126 poz. 1381). Pobrane z: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20011261381
3. Najwyższa Izba Kontroli (2021). Informacja o wynikach kontroli. Wprowadzanie do obrotu suplementów diety. Pobrane z: https://www.nik.gov.pl/kontrole/P/21/078/LLO/