W cieniu uzależnienia: Jak współuzależnienie kształtuje nasze życie i relacje

Temat: Alkohol i przemoc -w jaki sposób spożycie alkoholu przyczynia się do częstszych zjawisk przemocy z uwzględnieniem psychologicznego i biologicznego wpływu alkoholu na organizm.

Media, politycy i eksperci 

- często skupiają się na ludziach, którym używanie substancji odurzających wymknęło się spod kontroli. Reklamy alkoholu w Internecie, wypadki samochodowe spowodowane przez pijanych celebrytów lub patostreamerzy, którzy piją do nieprzytomności na żywo, wywołują oburzenie w społeczeństwie. Niemniej jednak rzadko zastanawiamy się nad tym, jak doszło do tego, że ktoś zaczyna funkcjonować w taki sposób?

W psychologii poznawczo-behawioralnej, współuzależnienie określane jest jako wzorzec niezdrowych zachowań, myśli i emocji występujących w relacji między dwiema osobami: uzależnioną i inną bliską jej osobą. Osoby współuzależnione często wierzą, że są odpowiedzialne za szczęście i problemy innych oraz że ich wartość jako jednostki zależy od tego, jak dobrze zaspokajają potrzeby innych. Te przekonania prowadzą do niezdrowych wzorców zachowań, takich jak nadopiekuńczość, brak zdrowych granic i zaniedbywanie własnych potrzeb.

Zrozumienie współuzależnienia może być trudne i bolesne, często wywołuje opór u osób, które się z nim borykają. „Czy chce mi pan powiedzieć, że to ja mam problem?” To typowa reakcja, z jaką często spotykają się eksperci podczas rozmów na ten temat. Aby skutecznie ukazać działanie mechanizmów powstawania współuzależnienia, potrzebujemy opowieści, która je zobrazuje.

Nasz pacjent Maciek 

- dorastał w domu, gdzie niczego nie brakowało. Jego matka chroniła go przed wszelkimi niebezpieczeństwami świata, broniła go przed nielubianymi ludźmi i nigdy nie pozwoliła mu ponosić konsekwencji swoich działań. Jednak najważniejsze było dla niej to, aby nikt nie dowiedział się o alkoholizmie jego ojca. W domu Maćka często dochodziło do awantur między rodzicami, a ich scenariusz zawsze był identyczny: ojciec wracał z pracy pod wpływem alkoholu, matka wywoływała awanturę, oskarżając go o alkoholizm, co tylko skutkowało tym, że ojciec pił jeszcze więcej. Podczas rodzinnych spotkań lub wizyt u znajomych ojciec był pilnie strzeżony przez matkę, aby nawet nie zbliżył się do alkoholu. Rodzice Maćka nigdy nie potrafili cieszyć się na weselach czy urodzinach. Ojciec zwykle wytrzymywał kilka godzin, siedząc obok żony, po czym nagle i bez ostrzeżenia stawał się pijany. Każde takie wydarzenie kończyło się w podobny sposób: awantura i upokorzenie ojca przed rodziną i znajomymi. Po wszystkim ojciec Maćka upijał się jeszcze bardziej. Maciek od dziecka bał się alkoholu i osób będących pod jego wpływem. Jednak w wieku 16 lat zauważył, że jego koledzy dobrze się bawią, pijąc alkohol. Kiedy sam spróbował alkoholu pod wpływem swoich znajomych, przekonał się, że nie jest to takie straszne. W okresie dojrzewania Maciek zaczął coraz częściej wychodzić z domu i spotykać się ze znajomymi. To zaniepokoiło jego matkę, która zaczęła wprowadzać rygorystyczne godziny powrotu, ostrzegać przed alkoholem i towarzystwem osób, które go piją. Każda rozmowa z matką przed wyjściem była dla Maćka źródłem napięcia. Właśnie wtedy Maciek zauważył, że wypicie alkoholu pomaga pozbyć się tego uczucia. Kiedy pewnego wieczora matka wyczuła od niego alkohol, zrobiła mu awanturę. To wtedy pierwszy raz w życiu Maciek usłyszał słowa, które słyszał przez następne lata. Matka wykrzyczała mu, że jest jak ojciec i że zmarnował sobie życie.Od tamtej pory, każde wyjście z domu wiązało się z telefonami od matki, która po kilka razy dopytywała o godzinę powrotu i potrzebowała zapewnienia, że Maciek nie pije. Każdy taki telefon powodował złość, żarty kolegów i oceniające spojrzenia koleżanek. Maciek szybko zrozumiał, że alkohol pomaga mu unikać nieprzyjemnych uczuć, pozwala się odprężyć i swobodnie rozmawiać z innymi. Dlatego coraz częściej imprezował i pił coraz więcej alkoholu. Dzięki temu czuł się swobodnie, a nawet stawiał się matce, czego nigdy nie miał odwagi zrobić, będąc trzeźwym. Dziś Maciek to dorosły mężczyzna, który nadal mieszka z matką, a ona nadal dzwoni za każdym razem, gdy wychodzi z domu. Maciek jest uzależniony od alkoholu, a przepowiednia matki o tym, że stanie się jak jego ojciec, niestety się spełniła. Dla matki jest on kolejnym mężczyzną w rodzinie uzależnionym od alkoholu. Jej ojciec również pił, a matka była współuzależniona. Czy jednak przepowiednia matki Maćka spełniła się sama z siebie? Czy biorąc pod uwagę jego sytuację rodzinną, Maciek miał szansę na inny los?

Z perspektywy wiedzy na temat uzależnień i współuzależnienia 

- szanse na inny przebieg życia Maćka były niewielkie. Terapia uzależnienia ojca oraz terapia współuzależnienia matki mogłyby zwiększyć te szanse. Doświadczenia osób współuzależnionych pokazują, że ich wzorce dotyczące uzależnienia w związkach romantycznych i życiu rodzinnym często skłaniają ich do poszukiwania uzależnionego partnera i powtarzania schematów znanych z ich własnych domów. Osoby współuzależnione często doświadczają syndromu Dorosłego Dziecka Alkoholika, który wykazuje podobieństwo do współuzależnienia. Matka Maćka, będąc córką i żoną alkoholika, wykazywała nadopiekuńczość, nawet gdy nie było to konieczne, oraz poczucie obowiązku ratowania innych. Brakowało jej zdolności do ustanawiania granic w relacji z bliskimi, gdyż złamanie ich nie wiązało się z żadnymi konsekwencjami poza awanturami, do których mąż i syn przywykli. Trudności z zaufaniem, wynikające z wychowania w rodzinie alkoholowej, sprawiły, że matka Maćka nie była w stanie nawiązać głębokiej relacji z mężem, a synowi nie pozwoliła dorosnąć i przejąć odpowiedzialności za własne życie. Trudności w wyrażaniu emocji sprawiły, że nikt w ich rodzinie nie potrafił komunikować swoich uczuć. Dodatkowo osoby współuzależnione często same stają się uzależnione. Tak było w przypadku matki Maćka, która, jak okazało się po wielu latach, uzależniła się od leków nasennych.

Historia Maćka nadal czeka na szczęśliwe zakończenie. Kontynuuje terapię, próbuje usamodzielnić się oraz odseparować od współuzależnionej matki. W procesie zdrowienia Maciek mógłby skorzystać ze wsparcia matki, gdyby tylko zrozumiała ona i zmieniła mechanizmy, który kieruje jej życiem.

W celu uzyskania pomocy psychologicznej można zgłosić się pod bezpłatny numer telefonu kryzysowego telefonu zaufania 116 123 lub skontaktować się z wybraną placówką:

Lista ośrodków oferujących bezpłatną psychoterapię oraz dłuższą pomoc psychologiczną w Warszawie w ramach NFZ:

• Centralny Szpital Kliniczny MSW
  Przychodnia Zdrowia Psychicznego
  ul. Wołoska 137, 02-507 Warszawa
  tel. 47 722 17 95
  Uwagi: refundacja NFZ; tylko osoby dorosłe.
• Centrum Onkologii – Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie
  Poradnia Psychoonkologii
  ul. W. K. Roentgena 5
  tel. (22)546-32-42
  Uwagi: refundacja NFZ; tylko osoby dorosłe
• Poradnia Rodzinna Powiślańskiej Fundacji Społecznej
  ul. Mokotowska 55 lok. 4, 00-542 Warszawa
  tel. 22 622 99 09
  Uwagi: refundacja miasta; tylko dla mieszkańców Warszawy
• Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Warszawa Wola-Śródmieście Poradnia Zdrowia Psychicznego Dorosłych
  ul. Płocka 49
  01-152 Warszawa
  tel. (22)632-86-81
  Uwagi: refundacja NFZ; tylko osoby dorosłe
• Ośrodek Psychoterapii i Promocji Zdrowia “Ogród”
  ul. Jana Olbrachta 118 A m.12, 01-373 Warszawa
  tel. 22 665 77 17, 22 665 77 49
  Uwagi: refundacja NFZ; tylko osoby dorosłe.
• Instytut Psychiatrii i Neurologii
  Poradnia Zdrowia Psychicznego
  ul. Sobieskiego 9, 02-957 Warszawa
  tel. (22)458-26-11
  Uwagi: refundacja NFZ; dla dzieci i dorosłych.
• Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Lecznictwa Otwartego Warszawa-Żoliborz Poradnia Zdrowia Psychicznego – Żoliborz
  ul. Elbląska 35, 01-737 Warszawa
  tel. (22) 669 09 66
  Uwagi: refundowane z NFZ; tylko osoby dorosłe
• Specjalistyczna Poradnia Rodzinna Dzielnicy Wawer m.st. Warszawy
  ul. Włókiennicza 54, 04-974 Warszawa
  tel. (22) 277 11 98
  strona internetowa www.sprwawer.pl
  Uwagi: Poradnia świadczy bezpłatne usługi dla osób indywidualnych (dzieci, młodzieży i osób dorosłych), par i rodzin. Konsultacje i psychoterapia dostępna jest tylko dla mieszkańców Warszawy. Zapisy telefoniczne pod ww. nr telefonu od poniedziałku do piątku w godz. 8.00-16.00
• Samodzielny Wojewódzki Zespół Publicznych Zakładów Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej w Warszawie Centrum Psychoterapii – Poradnia Leczenia Nerwic
  ul. Dolna 42, 00-744 Warszawa
  tel. 22 841 26 13
  Uwagi: refundacja NFZ; tylko osoby dorosłe; leczenie nerwic seksuologicznych.
• Specjalistyczna Poradnia Rodzinna Dzielnicy Bemowo m.st. Warszawy
  ul. Pełczyńskiego 28 E, 01-471 Warszawa
  tel.  22 664 13 42
  Uwagi: refundacja miasta – darmowa terapia grupowa dla dzieci i dorosłych mieszkańców Warszawy; brak terapii indywidualnej.
• Specjalistyczna Poradnia Rodzinna Dzielnicy Bielany m.st. Warszawy
  al. Zjednoczenia 11, 01-829 Warszawa
  tel.  22 864 73 06
  Uwagi: refundacja miasta – darmowa terapia dla dzieci i dorosłych mieszkańców Warszawy. 
• Szpital Wolski – Wolskie Centrum Zdrowia Psychicznego
  Poradnia Zdrowia Psychicznego
  ul. Kasprzaka 17, 01-211 Warszawa
  tel. 22 389 48 80
  Uwagi: refundacja NFZ; tylko osoby dorosłe.
• Poradnia zdrowia psychicznego Wojewódzkiego Szpitala Bródnowskiego SPZOZ
  Oddziały:
  ul. Kondratowicza 8, blok G, tel. 22 326 56 52,
  ul. Remiszewska 14, tel. 516 319 573,
  Uwagi: refundacja NFZ; tylko osoby dorosłe.

Artykuł realizowany w ramach cyklu: "Dla trzeźwego i pewnego potencjału życia"